Εξωδικαστική επίλυση διαφορών - Νόημα, όρια, διαμόρφωση και συσχετισμός με τη διαδικασία ενώπιον δικαστηρίου

Καθηγητής Αρ. Στέψαν Μπράιτενμπαχ, Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Βιαντρίνα, Φραγκφούρτη (Οντερ)

Ι. Εισαγωγή

Ι. Μια σφαιρική παρουσίαση του συνεχώς εξελισσόμενου τοπίου της εναλλακτικής αντιμετώπισης των διαφορών προϋποθέτει προκειμένου να αποβεί χρήσιμη μια αντίληψη ή ένα σύστημα κατάταξης των μερών που την απαρτίζουν.

2. Η εξέλιξη των «εναλλακτικών» δυνατοτήτων μας δείχνει δρόμους που έχουν
περισσότερο νόημα, και άλλους που. έχουν λιγότερο νόημα» μας δείχνει λανθασμένες
πορείες αλλά και προόδους, όπως επίσης και κάποιους κινδύνους - ό,τι κρύβει με
άλλα λόγια μέσα της μια εξελικτική πορεία. Στη συνέχεια θα προσπαθήσω να
σκιαγραφήσω ένα εξελικτικό εξηγητικό πλαίσιο για. την ανάπτυξη των τρόπων
επίλυσης των 'διαφορών σε μια κοινωνία. Μόνο έτσι καθίσταται δυνατή η
αναπαράσταση της εσωτερικής λογικής που οδηγεί στην αναθεώρηση του τρόπου,
αντιμετώπισης των συγκρουσιακών καταστάσεων.

3. Καταρχάς θα παρουσιάσουμε ένα - εξαιρετικά απλουστευμένο για τις ανάγκες
της ομιλία ς- γενικό μοντέλο εξέλιξης (Π). Το μοντέλο αυτό. θα εφαρμοσθεί σε ένα
δεύτερο βήμα στην περίπτωση της εναλλακτικής αντιμετώπισης των συγκρουσιακών
καταστάσεων (ΠΙ). Πάνω στα θεμέλια αυτά θα οικοδομηθούν στη συνέχεια οι βασικές
κατευθύνσεις μια θεωρίας της επίλυσης διαφορών που θα ενσωματώνει τα.
επιμέρους δικαστικά και εξωδικαστικά στοιχεία.

Π. Το βασικό πρότυπο της εξέλιξης

1. Το θεμέλιο της κατανόησης της (κοινωνικής) εξέλιξης είναι η σύλληψη της κάθε ολότητας ως μέρους ενός ευρύτερου όλου. Τα άτομα είναι ολότητες και ταυτόχρονα μέρη μορίων. Η πολιτική δίκη είναι ένα ολοκληρωμένο όλον και συνάμα μέρος ενός κοινωνικού συστήματος διαχείρησης των συγκρούσεων.

2. Εξέλιξη ονομάζουμε την τάση σχηματισμού ολοένα υψηλότερων, περικτικότερων και πλέον οργανωμένων ολοτήτων.

3. Το κάθε βήμα σε αυτή την εξελικτική κλίμακα παρουσιάζεται πιο ολοκληρωμένο και περιεκτικό. Το επόμενο στάδιο εξέλιξης υπερβαίνει το προηγούμενο (νέα ολότητα), αλλά και την εμπεριέχει συνάμα. Τα μόρια, για παράδειγμα, είναι μια νέα ενότητα, συμπεριλαμβάνουν όμως άτομα στην αρχική τους μορφή.

5. Όπως κάθε διαδικασία ανάπτυξης έτσι και η εν λόγω εξέλιξη τελειούται μέσω της διαφοροποίησης (νέα πολλαπλότητα) και της ενσωμάτωσης σε ένα ανώτερο επίπεδο (νέα ολότητα). Ένα από τα πιο σαγηνευτικά παραδείγματα είναι εκείνο του μονοκυτταρικού ωαρίου που αναπτύσσεται σε ένα περίπλοκο οργανισμό. Κατανέμεται σε δύο, τέσσερα, οκτώ κλπ. κύτταρα μέχρι που να προκύψουν μέσω αυτής της διαφοροποίησης πολλά εκατομύρια κύτταρα: ταυτόχρονα ενσωματώνονται τα κύτταρα σε λειτουργικές ενότητες, συστήματα, όργανα του συνολικού οργανισμού.

6. Ό,τι δεν διαφοροποιείται, δεν μπορεί να ενσωματωθεί. Ένα παράδειγμα από την κοινωνική εξέλιξη: Στο βαθμό που δεν έχει καταστεί δυνατός ένα κοινωνικός καταμερισμός εργασίας παραμένει αδύνατη και η ενσωμάτωση οικογενειών και γενών σε ένα ευρύτερο κοινωνικό σύστημα.

7. Όσο μεγαλύτερη πολυπλοκότητα προκύπτει στην εξελικτική διαδικασία, τόσο περισσότερα πράγματα διακυβεύονται, μπορούν να πάνε τελικά στραβά. Κάθε ανώτερος βαθμός οργάνωσης και. ολοκλήρωσης των συστημάτων επιλύει προβλήματα ενός χαμηλότερου επιπέδου (μέσω ενσωμάτωσης) αλλά γεννάει παράλληλα νέες δυνατότητες παθολογίας.

8. Δυσλειτουργίες ενδέχεται να εμφανισθούν τόσο κατά τη διαφοροποίηση όσο και κατά την ενσωμάτωση.

9. Δυσλειτουργίες στη διαφοροποίηση:

• Όταν δεν υπάρχει διαφοροποίηση, τότε το αποτέλεσμα είναι η καθήλωση. Εκεί που κάποτε σημειώνονταν ανάπτυξη παρατηρείται στασιμότητα. Η εξέλιξη παγιώνεται σε ένα συγκεκριμένο στάδιο.

• Όταν η διαφοροποίηση προχωρήσει περισσότερο απ' ότι πρέπει οδηγούμαστε στηδιάσταση. Πολλά διαφορετικά μέρη που δεν μπορούν πλέον να ενσωματωθούν φέρνουν τον κατακερματισμό! Τα υπερδιαφοροποιημένα μέρη αντί να ενταχθούν σε μια νέα ολότητα απομακρύνονται το ένα από το άλλο. Για παράδειγμα μπορούμε να παρατηρήσουμε μέσα στο φάσμα της μεσολάβησης μια τάση γενικής απόρριψης της σημασίας του Δικαίου. Το αποτέλεσμα είναι κατακερματισμός και απώθηση αντί για ενσωμάτωση της μεσολαβητικής προοπτικής μέσω του Δικαίου και του συμφέροντος.

• Η διάσταση και ο κατακερματισμός είναι εμπόδιο στην αναγκαία για την εξελεκτική διαδικασία διαφοροποίηση. Αν εξ αιτίας της παθολογικής διάστασης αντιμετωπίζεται κάθε διαφοροποίηση ως άσκοπη, τότε αδειάζουμε το παιδί μαζί με το νερό της μπανιέρας. Τότε το αποτέλεσμα είναι οπισθοδρόμηση. Κάποιες από τις ρίζες του κινήματος της «εναλλακτικής διευθέτησης διαφορών» στις Ηνωμένες Πολιτείες είχαν οπισθοδρομικό χαρακτήρα: Η εξιδανικευμένη αντιμετώπιση των συγκρουσίακών περιστάσεων στις κοινότητες των παραδοσιακών φυλών θεωρήθηκε πρότυπο για τα «κέντρα δικαιοσύνης στις γειτονιές» των αμερικάνικων μεγαλουπόλεων.

10. Εμπόδια κατά την ενσωμάτωση:

• Αν προχωρήσει η ενσωμάτωση υπέρ το δέον, τότε το αποτέλεσμα ενδέχεται να
είναι ή απώθηση: Το ανώτερο ενσωματωμένο όλον απωθεί διαφοροποιημένα
υποσυστήματα, (βλ. Θέση 3).

ΙΠ. To τοπίο της εναλλακτικής αντιμετώπισης διαφορών - Διαφοροποιήσεις στην ανάπτυξη.

Θεώρησα σκόπιμο να διακρίνω τις ακόλουθες διαφοροποιήσεις κατά τρόπο ιδεοτυπικό-αναλυτικό. Στην πρακτική απαντούν μεικτές μορφές, των οποίων ωστόσο τα βασικά στοιχεία μπορούν να ταξινομηθούν έτσι καλύτερα.

1. Ένα θεμελιώδες βήμα .στην εξέλιξη της αντιμετώπισης των συγκρουσιακών καταστάσεων αποτέλεσε η διαφοροποίηση του Δικαίου. Αντί να αποφασίζει η ισχύς για την τύχη των συγκρούσεων, παραπέμπεται η διαφορά σε έναν τρίτο, ο οποίος αποφασίζει σύμφωνα με το Δίκαιο.

2. Η διαφοροποίηση της αντιμετώπισης συγκρουσιακών καταστάσεων μέσω συμφερόντων υπό μορφήν μεσολαβήσεως είναι το κεντρικό σημείο της εναλλακτικής αντιμετώπισης διαφορών και ταυτόχρονα - από τη δικιά μου σκοπιά - ένα σημαντικό βήμα στην ανάπτυξη κοινωνικής διαχείρησης συγκρούσεων.

3. Τόσο στη αντιμετώπιση συγκρούσεων μέσω του Δικαίου, όσο και μέσω συμφερόντων υπάρχουν δικαστικά αλλά και ιδιωτικά οργανωμένα μοντέλα.

4. Βάσει όσων προηγήθηκαν οδηγούμαστε στο ακόλουθο σχήμα.

Α) Αντιμετώπιση συγκρούσεων με γνώμονα το Δίκαιο

σύνδεση με διακαστήριο ιδιωτικά

αποφασίζει τρίτος τρίτος δίχως εξουσιοδότηση .' αποφ. τρίτος " τρίτος δίχως εξουσιοδότηση

δεσμευτικά δεσμ. για τη μιαπλεορά μη δεσμ. δεσμευτ. Δεσμ. για τη μια πλευρά μηδεσμευτ.

Β) Αντιμετώπιση συγκρούσεων μέσω συμφερόντων

σύνδεση με διακαστήριο ιδιωτικά

αποφασίζει τρίτος τρίτος δίχως εξουσιοδότηση αποφασίζει τρίτος τρίτος δίχως εξουσιοδότηση

Ειδικότερα:

5. Η πλέον σημαντική εξέλιξη είναι η μεσολάβηση με τη μορφή της «interest based mediation». Το καινούριο στοιχείο δεν είναι η παρεμβολή ενός τρίτου δίχως εξουσιοδότηση για λήψη απόφασης, ο οποίος υποστηρίζει τα αντιμαχόμενα μέρη στην αναζήτηση αυτόνομων λύσεων. Το καινούριο έγκειται πολύ περισσότερο στη μεσολάβηση ως υπερενσωματωμένη διαδικασία, η οποία εξελίχθηκε μέσα από τρία πολλαπλώς συνδεδεμένα ανάμεσα τους πλέγματα:

• Το υπόβαθρο είναι τεράστιες κοινωνικές μεταβολές - από την πολυπλοκότητα των βιωτικών σχέσεων και των σύγκρουσιακών περιστάσεων, τον αξιακό πλουραλισμό αντί για δεσμευτική κοινωνική κατανάλωση μέχρι την υποκατάσταση ιεραρχικών από συνεργατικές μορφές απόφασης.

• Μέρος της διαδικασίας ενσωμάτωσης απετέλεσε μια απειρία επιστημονικών γνώσεων από νέους επιστημονικούς τομείς, όπως η θεωρία των παιγνίων και των αποφάσεων, η γνωστική ψυχολογία, οι επιστήμες της επικοινωνίας και η νομική επιστήμη.

• Η μεσολάβηση είναι στις ΗΠΑ ήδη από τη δεκαετία του 70 και στη Γερμανία
από την αρχή του 90 ένα. μαθησιακό και δοκιμαστικό μοντέλο, του. οποίου οι
παρατηρήσεις και οι ..γνώσεις μέσα από την πρακτική καθίστανται συνεχώς
.αντικείμενο θεωρητικό^ άναστοχασμού και ενσωματώνονται εκ νέου. Έτσι προκύπτει
μια τεράστια αύξηση διαδικαστικής αρμοδιότητας. Η μεσολάβηση δεν είναι απλώς
ένα φίλτρο για μια δικαστική διαδικασία αλλά μια συμπληρωματική αυτόνομη
ανάπτυξη, που σε συγκεκριμένες μάλιστα περιπτώσεις υπερτερεί.

6. Η πρακτική της οικογενειακής μεσολάβησης στη Γερμανία ανήκει σχεδόν
αποκλειστικά στο παραπάνω μοντέλο. Το μεγαλύτερο μέρος της οικονομικής
μεσολάβησης στις ΗΠΑ και όλο και περισσότερο (αν και όχι απολύτως
αποκρυσταλλωμένη) στη Γερμανία κινείται περισσότερο προς την κατεύθυνση της
rights based mediation. Αυτό σημαίνει, ότι ένας συμβιβασμός αναζητείται σε ένα
δικαιικό πλαίσιο και όχι μέσω μιας συναινετικής λύσης μέσω συμφερόντων.

Αυτό έχει νόημα τότε μόνον, όταν τα αντιμαχόμενα μέρη επιζητούν και προκρίνουν την ταχύτερη οδό παρά τις δυνατότητες που παρέχει ή διαδικαστική αρμοδιότητα της μεσολάβησης

7. Μεσολάβηση δεν συνιστά η υποχρεωτική διευθέτηση των διαφορών κατά την
§ 15ά του εισ. Νόμου του γερμανικού Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας σε συνδυασμό
με τους νόμους εφαρμογής των ομόσπονδων, χωρών.

Στην ομιλία μου θα αναφερθώ σε περισσότερες λεπτομέρειες για το πώς διαμορφώνεται το σημερινό τοπίο της εναλλακτικής αντιμετώπισης διαφορών.

IV. Ενσωμάτωση της δικαστικής και εναλλακτικής επιλύσεως διαφορών στη θεωρία σχετικά με τη διευθέτηση τους-

1. Η έννοια "εναλλακτική επίλυση διαφορών" είναι παραπλανητική; Τα διαφορετικά στοιχεία της, και ιδίως η ποικιλία των μορφών με τις οποίες εμφανίζεται η μεσολάβηση, την καθιστούν μάλλον συμπληρωματική της δικαστικής αποφάσεως.

2. Μία ενιαία θεώρηση της διαδικασίας διευθετήσεως διαφορών πρέπει να θεμελιώνεται σε τρεις απολύτως αλληλένδετες βάσεις:

• Μία μεταβολή των αρχών του προσχεδίου αυτού εντός του υφιστάμενου νομοθετικού πλαισίου, δηλαδή μέσω ελάχιστα παρεμβατικών νομοθετικών μέτρων.

• Η αποδοχή από τα συγκρουόμενα μέρη και η στην έκταση αυτή (ανάλογη) μεταβολή της αντιλήψεως περί αντιδικίας

3. Μία μεταβολή, η οποία θέτει κανόνες και στη συνέχεια αναμένει τη
συμμόρφωση και μέσω αυτής την επιτυχία, είναι στην καλύτερη περίπτωση αφελής.
Υπό την έννοια της συστηματικής νομοθετικής ρυθμίσεως θα είχε νόημα μία
μεταβολή μέσα στο ακόλουθο πλαίσιο, το οποίο πρέπει να είχε ήδη συνεκτιμηθεί στο
ανωτέρω θεωρητικό προσχέδιο:

• , ·. Πρώτον πρέπει να προβλεφθούν προσφορότερες γενικές προϋποθέσεις για αυτόματη κατάργηση της εξελίξεως της δικαστικής διαδικασίας ("incentive regime").

• Δεύτερον, να προταθούν ορισμένες, έστω σε εμβρυακή μορφή, κατευθυντήριες
■γραμμές .για τις επιθυμητές μεθόδους οργανώσεως' της διαδικασίας ("nuclet
planting").

"'· Τρίτον, πρέπει η επιθυμητή εξέλιξη της διαδικασίας να εποπτεύεται διαρκώς και να ενδυναμωθεί μέσω της αρμονικής αναμείξεως περιορισμένων μεν μέτρων, με σαφείς όμως λειτουργικούς στόχους και με προεπιλεγμένα χρονικά σημεία επιβολής ("process coaching").

4. Επειδή, μόνον ο νομοθετικός εξαναγκασμός, όπως για παράδειγμα η
υποχρεωτική συζήτηση για τη συμβιβαστική διευθέτηση εργατικής διαφοράς, χωρίς
περαιτέρω κίνητρα. σχετικά με τη συμπεριφορά και τη διαδικασία δεν μπορεί να
τελεσφορήσει, το ακόλουθο υπόδειγμα βασίζεται κυρίως στην αυτονομία των
συγκρουόμενων μερών (και από την οπτική γωνία αυτών, και όχι στην εκτίμηση των
δαπανών, για την παροχή δικαιοσύνης). Πέντε στοιχεία αποτελούν τον πυρήνα μιας
διδασκαλίας για τη διευθέτηση των διαφορών τα οποία αφορούν κάθε περίπτωση
αντιδικίας με την ακόλουθη χρονική σειρά:

• Πληροφόρηση
. · Εκτίμηση

.. ·. Μεσολάβηση

• Απόφαση τρίτου

• Έσχατο μέσο: Το δικαστήριο

5. Κάθε αντιδικία θα πρέπει να μπορεί να διέλθει αυτά τα πέντε στάδια, χωρίς όμως αυτό να είναι υποχρεωτικό. Η υπερπήδηση ορισμένων σταδίων απόκειται στην αυτονομία των ενημερωμένων μερών. Τα πέντε στοιχεία-στάδια μπορούν να ακολουθηθούν είτε μέσα στο πλαίσιο ενός τύπου είτε στα πλαίσιο περισσοτέρων επάλληλων διαδικασιών.

6. Μια ιδανική ροή/έκβαση:

• Για παράδειγμα τα μέρη ενημερώνονται σε ένα γραφείο εξυπηρέτησης' πολιτών
" για τις δυνατότητες και τις πιθανότητες αποτυχίας ή επιτυχίας στην

συγκεκριμένη περίπτωση. Μόνο τα συγκρουόμενα μέρη που είναι ενημερωμένα, γιαεναλλακτικές μεθόδους επίλυσης διαφορών μπορούν εν όψει των εκτιμήσεων τους για τους κινδύνους, τα έξοδα και την περιπλοκότητα της αντιδικίας να επιλέξουν μια συγκεκριμένη διαδικασία.

• Μόνο στην έκταση που έχει λάβει χώρα μια κατάταξη από δικαϊκής πλευράς-
αξιώσεις, δικηγόροι, απαρίθμηση/αναφορά των δικαιωμάτων κ.α.-καθίσταται
ενεργό το δικαίωμα των μερών. Μία προηγούμενη, ουδέτερη εκτίμηση της
θέσης των μερών όσον αφορά στα δικαιώματα τους που περιλαμβάνει τους

■ κινδύνους (που αφορούν για παράδειγμα την διεξαγωγή των αποδείξεων) και η
διατύπωση ορισμένων προγνωστικών εξασφαλίζουν την απαραίτητη διαφάνεια
σχετικά με την υπόλοιπη εξέλιξη της διαδικασίας ανάμεσα στα μέρη. Μια
τέτοιου είδους εκτίμηση καθιστά εφικτό ένα "bargaining in the shadow of the
law". Μόνο όταν το δικαίωμα έχει περιγραφεί με σαφήνεια μπορεί να
παραλειφθεί, μεταξύ άλλων, η δικαστική επέμβαση. Η διαφάνεια οδηγεί ήδη
από το στάδιο αυτό σε εντυπωσιακές λύσεις μέσω διαπραγματεύσεων, και
συνιστά αναγκαία προϋπόθεση για μία-μεσολάβηση. .,.■'·"

• Σε ορισμένες περιπτώσεις (π,χ. λύση του γάμου, εταιρικές διαφορές, σύνθετες διαφορές με οικονομικό περιεχόμενο, διαφορές που απορρέουν από διαρκή σχέση, από επιχειρηματική δραστηριότητα, από γειτονεία) η αυτόνομη και με ίδια ευθύνη επίλυση της διαφοράς υπερισχύει της απόφασης τρίτου που έχει οριστεί εξωτερικά.

• Αν τα μέρη αποφασίσουν να επωφεληθούν της διαδικαστικής αρμοδιότητας ενός μεσολαβητή, μπορούν να επιδιώξουν τη.συναίνεση που θα στηρίζεται στα συμφέροντα των δύο μερών και θα διαμορφώνει το μέλλον της αντιδικίας.

• Αν αποτύχει το εγχείρημα μέσα στο πλαίσιο της προσδιοριζόμενης από τα μέρη
. συναινετικής διαδικασίας, το επόμενο επιθυμητό στάδιο είναι μια ταχεία

απόφαση τρίτου π.χ. ενός προκαθορισμένου διατητή. Βέβαια η απόφαση αυτή μπορεί να είναι και δικαστική απόφαση που θα επιδιώξουν από δω και πέρα τα μέρη ( ή και το ένα μέρος μόνο του). Και αυτή η απόφαση θα πρέπει να επιτευχθεί το συντομότερο δυνατό.

• Η επιλογή της διαδικασίας ενώπιον του δικαστηρίου παραμένει πάντοτε ως
εναλλακτική λύση αλλά και ως ultima ratio σε κάθε χρονικό σημείο και σε κάθε
στάδιο της διαδικασίας, αν ολοκληρωθούν τα τέσσερα στάδια χωρίς επιτυχία. Η
διευθέτηση διαφορών που προσδιορίζεται από συμφέροντα και αποβλέπει στην
συναίνεση νοείται μόνο αν η προστασία του δικαίου καταλαμβάνει τα μέρη.

7. Τα ίδια στάδια υπάρχουν στα βασικά τους σημεία και στην δομή της διαδικασίας μεσολάβησης. Η εφαρμογή των σταδίων αυτών ανήκει στην διαδικαστική αρμοδιότητα του μεσολαβητή:

• Πληροφόρηση: Στην πρώτη φάση μιας μεσολάβησης διασαφηνίζεται από την
αρχή αν η μεσολάβηση είναι η κατάλληλη διαδικασία για τη συγκεκριμένη
διαφορά. Αυτό επιτυγχάνεται, μόνο αν ληφθούν υπ' όψιν οι δικαστικές και
εξωδικαστικές εναλλακτικές μέθοδοι επίλυσης των διαφορών. Το αποτέλεσμα

■' της πρώτης φάσης μπορεί να είναι η ανάδειξη της διαδικασίας ενώπιον του δικαστηρίου ως καταλληλότερης, ή η απόφαση ότι ορισμένα ζητήματα πρέπει να επιλυθούν δικαστηριακά, ενώ άλλες ενότητες ζητημάτων να παραμείνουν στη μεσολάβηση.

* Εκτίμηση: Η μεσολάβηση στηρίζεται στην διαφορετική οπτική γωνία και
πραγματική κατάσταση των μερών καθώς και στα διαφορετικά συμφέροντα που
υπάρχουν πίσω από τις θέσεις τους. Στα. στοιχεία αυτά ανήκει και η αντίληψη
τους σχετικά με την νομική πραγματικότητα. Χωρίς τουλάχιστον τη δυνατότητα
για εκτίμηση των πιθανοτήτων και των κινδύνων μιας νομικής αντιπαράθεσης,
η κατόπιν ενημέρωσης συναίνεση και κατά συνέπεια η επαγγελματική
μεσολάβηση δεν είναι νοητές. Πίσω από έναν συμβιβασμό συμφερόντων πρέπει
να βρίσκεται πάντοτε και η γνώση των νομικών θέσεων, που έχουν ίσως

■ καταστεί γνωστές.

• Μεσολάβηση: Η επίτευξη διαφορετικών μελλοντικών προοπτικών,
συμφερόντων και αναγκών είναι η καρδιά της μεσολάβησης. Εδώ τίθεται η
βάση μιας επάξιας συναίνεσης.

. · Απόφαση/Δικαστήριο:. Η μεσολάβηση στηρίζεται στην ελευθερία της βούλησης. Σε κάθε χρονικό σημέιο της μεσολάβησης μπορεί κάθε μέρος να διακόψει την διαδικασία και να επιδιώξει μια (δικαστική) απόφαση τρίτούΤ 8. Τα στάδια του ολοκληρωμένου υποδείγματος διευθετήσεως διαφορών δεν απαιτείται -ανάλογα με την περίσταση-να βρίσκονται σε διακριτή μορφή. Και στη δικαστηριακή διαδικασία ενσωματώθηκαν όλα τα στοιχεία χωρίς σοβαρέςμεταβολές στη διαδικασία. Η ακόλουθη εξέλιξη της διαδικασίας βασίζεται σε μία πρόταση της επιτροπής για τη μεσολάβηση, του Ομοσπονδιακού Δικηγορικού Συλλόγου (BRAK). Θα μπορούσε όμως -με μετατροπές-να πραγματωθεί ακόμα Kat χωρίς νομοθετικές μεταβολές, μόνο με καθοδήγηση/επέμβαση των δικαστών. Πληροφόρηση: Προηγείται της προφορικής συζήτησης μια διαπραγμάτευση με σκοπό την αποσαφήνιση μιας κατάλληλης διευθέτησης της διαφοράς.Εκτίμηση: Ήδη. από την πρώτη συζήτηση μπορεί το δικαστήριο νά παράσχει μια ολοκληρωμένη εκτίμηση της κατάστασης της αντιδικίας και των πραγμάτων. Αυτή είναι μια εργασία με μεγάλη αξία. Αντί νά αφήνονται τα μέρη να εκθέτουν τις απόψεις τους και να επεξεργάζονται διαρκώς έναν δίκαιο συμβιβασμό, είναι χρήσιμος ένας προσδιορισμός των κινδύνων, μια εκτίμηση και μια πρόγνωση της διαδικασίας με βάση τα χαρακτηριστικά του πραγματικού και της κατάστασης των αποδείξεων. Δεν υπάρχει βεβαίως καμμίά αμφιβολία ότι τα δικαστήρια έχουν αρχίσει να ακολουθούν ήδη αυτήν την πρακτική. Κατά την προσωπική μου όμως άποψη, μετά από πολλές συνεντεύξεις και· παρατηρήσεις, δεν υπάρχει επίσης καμμία αμφιβολία για το ότι αυτό δεν συμβαίνει τις περισσότερες φορές. Μεσολάβηση: Ακόμα και κατά τη διάρκεια της διαδικασίας ενώπιον δικαστηρίου μπορεί να λάβει χώρα η διαδικασία μεσολάβησης. Αυτό που είναι δυνατό στη Γερμανία ήδη με το ισχύον δίκαιο προβλέπεται αναλυτικά στην § 278 a I (BRAK). Η δικαστική διαδικασία μπορεί σε κάθε στάση να διακοπεί εν όψει μιας διαδικασίας μεσολάβησης. Αυτή λαμβάνει χώρα μετά από αίτηση με τη συναίνεση όλων των μερών..." Μία αυτόνομη διαδικασία μεσολάβησης (μεσολάβηση. ως θεσμός) έχει σημασία σε πολλές ενότητες ζητημάτων. Ένας δικαστής μπορεί μεν να εφαρμόσει στοιχεία της μεσολάβησης, πρέπει να βρίσκεται όμως διαρκώς σε ετοιμότητα έκδοσης μιας απόφασης και περιέρχεται συνεπώς σε κατάστασησύγκρουσης ρόλων. Στο πλαίσιο του καθήκοντος που προβλέπει ο νόμος στην § 279 ΖΡΟ για την επιδίωξη μιας φιλικής κατάργησης της δίκης μπορεί ο δικαστής-περιορισμένος πάντοτε από τη σύγκρουση των ρόλων του - να ενεργήσει μεσολαβητικά, να αναζητήσει δηλαδή τη λύση στο επίπεδο των συμφερόντων και όχι στο επίπεδο της δικονομικής θέσης. Αυτή είναι βέβαια μια σύνθεση που διαφέρει στη δομή της από μια πρόταση συμβιβασμού που θεμελιώνεται με νομικά επιχειρήματα. Απαιτείται συνεπώς γα επιμορφωθούν αναφορικά με αυτήν οι δικαστές. Απόφαση: Σε αυτό το υπόδειγμα θα είχε το δικαστήριο τρεις δυνατότητες να τερματίσει τη διαφορά χωρίς έκδοση απόφασης:

-Στο πλαίσιο της εκτίμησης μπορεί η αποσαφήνιση της νομικής θέσης να οδηγήσει . σε μια γρήγορη συμβιβαστική λύση.

-Το δικαστήριο μπορεί να παραπέμψει την επίλυση της διαφοράς σε διαδικασία μεσολάβησης.

-Τελικά, μπορεί το δικαστήριο στο πλαίσιο της § 279 ΖΡΟ να διαπραγματευτεί στο επίπεδο των συμφερόντων και'όχί στο. επίπεδο της δικονομικής θέσης,και να αναζητήσει έναν συμφέροντα συμβιβασμό. Αν αυτό δεν φέρει αποτέλεσμα, τότε αποφασίζει το δικαστήριο

9. Η ανωτέρω σύνθεση μιας θεωρίας για τη διευθέτηση των διαφορών παρουσιάζεται ως ένα ιδανικό πρότυπο των φάσεων. Το πρότυπο αυτό καθοδηγεί την συνένωση διαφορετικών διαδικασιών. Καθοδηγεί βέβαια ταυτόχρονα τη δομή της εξέλιξης εντός μιας δικαστηριακής ή εξωδικαστηριακής διαδικασίας. Το. πρότυπο αυτό των φάσεων είναι από τη φύση του με άλλες λέξεις πρότυπο για την περιγραφή ασυνηθών δομών.

10. Στην έκταση που το πρότυπο των φάσεων καθοδηγεί την συνένωση διαφορετικών δικαστηριακών και εξώδικαστηριακών διαδικασιών και στοιχείων από διαδικασίες είναι δυνατό-ως σύλληψη- ένα εικονικό/ιδεατό Multi Door

. Courthouse. Σημείο έναρξης μπορεί να αποτελέσει μια διαδικασία διευθέτησης για πολίτες, η οποία θα αναλάβει την φάση πρόσβασης στην πληροφόρηση για τις εναλλακτικές διαδικασίες: Σε αντίθεση με το αμερικανικό πρότυπο του Multi Door Courthouse οι εναλλακτικές διαδικασίες εν προκειμένω δεν συστεγάζονται. Πρέπει πολύ περισσότερο να συνενωθούν ιδεατά σε ένα δίκτυο μέσω γνώσεων, εκπαίδευσης και πρακτικών παραπομπής.

11. Το πρότυπο των φάσεων της θεωρίας για τη διευθέτηση των διαφορών είναι ένα υπόδειγμα εκμάθησης που έχει αποκτηθεί από την ανάπτυξη. Ξεκινώντας από συνεπή-όχι μόνο ποσοτική αλλά και ποχοτική-παρατήρηση (legal reality studies) της αξιοποίησης των δυνατοτήτων που παρέχει το πεδίο της διαδικασίας διευθέτησης από τους ενδιαφερόμενους (σύγκρ. Ανωτέρω IV3 Monitoring) μπορεί η συνένωση κατά τη δάρκεια όλων των φάσεων του προτύπου να γίνεταιδιαρκώς καλύτερα αντιληπτή, να οργανώνεται με προσφορότερο τρόπο και να τροποποιείται το πρότυπο. Η συνένωση δεν είναι απλώς ανοικτή σε πολύπλοκους πειραματισμούς μεταξύ των διάφορων θεσμών της διαδικασίας διευθέτησης και επίλυσης των διαφορών, αλλά αντίθετα απαιτεί αυτούς. Τελικά αποφασίζει ο ενδταφερόμενος.(σύγκρ. ανωτ. IV2-Akzeptanz).

12. Υπάρχουν συνέπειες σχετικά με την επιμόρφωση των συμμετεχόντων. Σε αυτήν ανήκει βέβαια η μεσολάβηση για την επίτευξη αυτόνομου συμβιβασμού, που στηρίζεται στα συμφέροντα όπως και στη γνώση των εναλλακτικών μεθόδων και στη συνένωση τους. Εφόσον διεκδικούν οι νομικοί τον πρωταρχικό ρόλο στο σύστημα της επίλυσης συγκρούσεων, η πολύπλευρη αυτή εκπαίδευση ανήκει στην αρχή των σπουδών. Από τη μια πλευρά χρειάζεται να αποκτηθούν ικανότητες σε αντιπαράθεση με την. ουσιαστική γνώση και από την άλλη πρέπει οι πρακτικές αυτές ικανότητες να ανακλώνται θεωρητικά.

13. Αν λάβει κανείς σοβαρά υπ'όψιν την προοπτική της εξέλιξης, τότε πρέπει η διαφοροποίηση των δυνατοτήτων της επιλύσεως των διαφορών να ακολουθηθεί από μια θεωρητική ολοκλήρωση της διαδικασίας διευθέτησης και επίλυσης των διαφορών, ως επιστημονική προεργασία, η οποία συνδέεται διαλεκτικά με μία αναγκαία συνολική θεώρηση η οποία βρίσκεται εν τω γίγνεσθαι. Το δικονομικό δίκαιο περιορίζεται σε μια διαχείριση της σύγκρουσης που στηρίζεται στο δίκαιο.Ταυτόχρονα-και ευλόγως- ελέγχει το δίκαιο αυτό, αν οι εναλλακτικές λύσεις περιορίζουν ανεπίτρεπτα την .κατανόηση του ■ δικαίου. Στο σύστημα της διαδικασίας διευθέτησης και επίλυσης διαφορών αποτελούν αυτά επί μέρους ζητήματα. Στο σημείο αυτό ελλοχεύει ο κίνδυνος μιας κατάτμησης σε κλάσματαΓ" αν τελειοποιηθεί και ολοκληρωθεί το υποσύστημα του δικαίου, θα αποδυναμωθεί το συνολικό σύστημα, στο οποίο ανήκει η διαχείριση της σύγκρουσης συμφερόντων. Το ερώτημα που ανακύπτει είναι. ποιος είναι. επιστημονικά υπεύθυνος για το συνολικό σύστημα της διαδικασίας επίλυσης διαφορών. Η πρόταση μου είναι: ένα δικονομικό δίκαιο, που έχει ενταχθεί σε μια πλήρη θεωρία για την διευθέτηση των διαφορών. -: