Γνωριμία με τον εξωδικαστικό μηχανισμό διευθέτησης επιχειρηματικών χρεών

Δημήτρης Θεοχάρης

Συγκρατήστε τον αριθμό 4469/2017. Είναι ο αριθμός του νόμου για τη διευθέτηση των επιχειρηματικών οφειλών, ο οποίος θα απασχολήσει την επιχειρηματική και νομική κοινότητα τα επόμενα χρόνια, μιας και υπολογίζεται ότι αφορά πάνω από 400.000 επιχειρήσεις-οφειλέτες. Προκειμένου για την εξοικείωση των επιχειρηματιών με το νέο αυτό θεσμό, ακολουθεί μια ανάλυσή του και παροχή συγκεκριμένων διευκρινίσεων. Ωστόσο, σημειώνεται ότι αναμένονται εγκύκλιοι αναφορικά με την εφαρμογή του, οι οποίες ενδεχομένως να τροποποιήσουν το παρόν τοπίο.

Ποιους αφορά η συγκεκριμένη ρύθμιση;

Τα φυσικά πρόσωπα που ασκούν εμπορική δραστηριότητα και οι επιχειρήσεις που έχουν φορολογική κατοικία στην Ελλάδα. Εξαιρούνται κυρίως όσοι υπέβαλαν αίτηση για υπαγωγή στις διατάξεις του Ν. 4307/2014 (Νόμος Δένδια) ή του Πτωχευτικού Κώδικα ή έχουν διακόψει την επιχειρηματική τους δραστηριότητα ή βρίσκονται σε διαδικασία λύσης / εκκαθάρισης, ή έχουν καταδικαστεί με αμετάκλητη δικαστική απόφαση για ένα από τα προβλεπόμενα στο νόμο φορολογικά αδικήματα.

Πότε και πώς υποβάλλεται η αίτηση;

Η υποβολή των αιτήσεων θα ξεκινήσει από τις 3 Αυγούστου 2017 έως την 31η Δεκεμβρίου 2018 και θα γίνεται ηλεκτρονικά με τους κωδικούς του taxis στην ειδική ηλεκτρονική πλατφόρμα της Ειδικής Γραμματείας Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους (ΕΓΔΙΧ), που θα λειτουργήσει από τις 8 Αυγούστου. Τη διαδικασία μπορούν να ενεργοποιήσουν και οι πιστωτές.

Ποιες οφειλές ρυθμίζονται;

Οι προς ρύθμιση οφειλές προς χρηματοδοτικό φορέα από δάνειο ή πίστωση σε καθυστέρηση πρέπει να υπερβαίνουν τις 20.000 ευρώ και να παρουσίαζαν την 31η Δεκεμβρίου 2016 καθυστέρηση τουλάχιστον 90 ημερών ή να είχαν ρυθμιστεί μετά τη 1 Ιουλίου 2016 ή να αφορούν ληξιπρόθεσμες οφειλές προς τη Φορολογική Διοίκηση ή Φορέα Κοινωνικής Ασφάλισης (ΦΚΑ) ή άλλο ΝΠΔΔ, περιλαμβανομένων των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης, ή να είχε βεβαιωθεί η μη πληρωμή επιταγών εκδόσεως του αιτούντος λόγω μη επαρκούς υπολοίπου ή να είχαν εκδοθεί διαταγές πληρωμής ή δικαστικές αποφάσεις λόγω ληξιπρόθεσμων απαιτήσεων. ΔΕΝ ΕΜΠΙΠΤΟΥΝ στον εν λόγω νόμο οι απαιτήσεις από ανακτήσεις κρατικών ενισχύσεων. Επίσης, εκτός διαδικασίας τίθεται και ο οφειλέτης, η απαίτηση εις βάρος του οποίου συγκεντρώνεται σε έναν πιστωτή κατά ποσοστό άνω του 85%. Στην τελευταία περίπτωση αυτή, λόγω σημαντικής συγκέντρωσης της οφειλής σε έναν πιστωτή, θα λάβει χώρα διμερής διαπραγμάτευση μεταξύ οφειλέτη και δανειστή.

Τι θα ισχύει για τις μικρές οφειλές;

Για τους οφειλέτες με χρέη μεταξύ 20.000 έως και 50.000 ευρώ θα ακολουθείται αυτοματοποιημένη διαδικασία και λύσεις, όπως θα προβλέπεται στις εγκυκλίους, που αναμένονται.

Ποιες είναι οι προϋποθέσεις υπαγωγής;

Απαιτείται η επιχείρηση σε μία τουλάχιστον από τις τελευταίες 3 χρήσεις πριν από την υποβολή της αίτησης να είχε: α) θετικό καθαρό αποτέλεσμα προ φόρων, τόκων και αποσβέσεων, εάν πρόκειται για οφειλέτη που τηρεί απλογραφικό λογιστικό σύστημα ή β) θετικά αποτελέσματα προ τόκων, φόρων και αποσβέσεων ή θετική καθαρή θέση, εάν πρόκειται για οφειλέτη που τηρεί διπλογραφικό λογιστικό σύστημα.

Ποιο είναι το περιεχόμενο της αίτησης;

Στην αίτηση πρέπει να περιλαμβάνονται κυρίως: α. Όλα τα στοιχεία του οφειλέτη και έκαστης οφειλής. β. Κατάλογος των περιουσιακών του στοιχείων και έκθεση εκτιμητή ακινήτων για την αξία αυτών (αν δεν προσκομιστεί η τελευταία, λαμβάνονται υπόψη οι αξίες που χρησιμοποιούνται για τον υπολογισμό του ΕΝΦΙΑ), ώστε να μπορεί να υπολογιστεί η αξία ρευστοποίησής τους, μαζί με δήλωση για τις τυχόν μεταβιβάσεις ή επιβαρύνσεις της περιουσίας του οφειλέτη της προηγούμενης πενταετίας. Σημειώνεται ότι μία από τις βασικές παραδοχές του νομοθέτη είναι ότι δεν μπορεί να επιτευχθεί και να επικυρωθεί συμφωνία που θα οδηγεί τους πιστωτές σε χειρότερη θέση από αυτή που θα βρίσκονταν αν προχωρούσαν σε εκποίηση της περιουσίας του οφειλέτη. γ. Η έκθεση αξιολόγησης βιωσιμότητας του οφειλέτη, που συστήνεται να εκπονηθεί, προκειμένου να αποδεικνύεται το βιώσιμο της επιχείρησης. Αυτό αποτελεί και έναν από τους βασικούς πυλώνες του νόμου, μιας και το σκεπτικό του νομοθέτη είναι να βοηθηθούν οι επιχειρήσεις που μπορούν να επιβιώσουν. Για τις μικρές επιχειρήσεις η εκπόνηση αξιολόγησης βιωσιμότητας του οφειλέτη μπορεί να ανατεθεί σε εμπειρογνώμονα, εφόσον υποβάλλεται σχετικό αίτημα από συμμετέχοντες πιστωτές. Για τις μεγάλες επιχειρήσεις, η εκπόνηση αξιολόγησης βιωσιμότητας και του σχεδίου αναδιάρθρωσης οφειλών του οφειλέτη ανατίθεται υποχρεωτικά σε εμπειρογνώμονα (ως “μεγάλες επιχειρήσεις” νοούνται όσες κατά την τελευταία χρήση πριν από την υποβολή της αίτησης είχαν κύκλο εργασιών μεγαλύτερο 2.500.000 ευρώ ή έχουν συνολικές υποχρεώσεις (ληξιπρόθεσμες ή μη) υψηλότερες των 2.000.000 ευρώ), δ. Ο προτεινόμενος τρόπος διευθέτησης της οφειλής και ε. Διάφορα φορολογικά έγγραφα (Ε1, Ε9 κ.λπ.).

Πώς εξελίσσεται η διαδικασία;

Η ΕΓΔΙΧ ορίζει έναν συντονιστή από ειδικό μητρώο από αρχικά 320 μέλη, που θα συσταθεί και το οποίο θα αποτελείται από τους πιστοποιημένους διαμεσολαβητές του Ν. 3898.2010. Οι πιστωτές και τα Ταμεία θα ειδοποιούνται να προσέλθουν σε διαπραγμάτευση, αφού μελετήσουν την αίτηση του οφειλέτη. Σημειώνεται ότι μετά την αίτηση δεν μπορεί να υπάρξει εξέλιξη αν δεν αποφασίσει να συμμετάσχει τουλάχιστον το 50% του συνόλου των απαιτήσεων κατά του οφειλέτη. Εφόσον επιτευχθεί η απαραίτητη απαρτία, ακολουθεί η αποστολή αντιπροτάσεων από τους πιστωτές και ψηφοφορία επί αυτών. Η όλη διαδικασία καλύπτεται από το απόρρητο, με αποτέλεσμα οι όποιες προτάσεις ή παραδοχές λάβουν χώρα να μην μπορούν να χρησιμοποιηθούν μεταγενέστερα σε άλλη διαδικασία.

Η διαδικασία έχει κάποιο κόστος;

Καταρχήν, ο αιτών μπορεί και πρέπει να έχει τους νομικούς και οικονομοτεχνικούς συμβούλους του, προκειμένου να τον συνδράμουν, το κόστος των οποίων επιβαρύνει τον ίδιο. Περαιτέρω, η αμοιβή του συντονιστή συμφωνείται από τον οφειλέτη και τους συμμετέχοντες πιστωτές, αλλιώς αυτή έχει οριστεί στα 200 ευρώ για οφειλέτες-μικρές επιχειρήσεις και στο ποσό των 400 ευρώ για τις μεγάλες. Εκτός διαφορετικής συμφωνίας, το εν λόγω ποσό βαρύνει αυτόν που εκκίνησε τη διαδικασία (δηλαδή ως επί το πλείστον τον οφειλέτη) και προκαταβάλλεται. Τέλος, η αμοιβή του εμπειρογνώμονα, που θα εκπονήσει της αξιολόγηση βιωσιμότητας του οφειλέτη, βαρύνει τους πιστωτές που θα τη ζητήσουν, εκτός και αν καταρτιστεί σύμβαση αναδιάρθρωσης οφειλών βάσει της αξιολόγησης, οπότε βαρύνει τον οφειλέτη. Στις μεγάλες επιχειρήσεις η αμοιβή του πραγματογνώμονα για την εκπόνηση της αξιολόγησης βιωσιμότητας του οφειλέτη και του σχεδίου αναδιάρθρωσης των οφειλών βαρύνει τον οφειλέτη.

Προστατεύεται ο οφειλέτης;

Από την ημέρα που θα κληθούν οι πιστωτές να συμμετάσχουν, αναστέλλονται τα μέτρα αναγκαστικής εκτέλεσης κατά του οφειλέτη και για διάστημα 70 ημερών. Το διάστημα αυτό μπορεί να παραταθεί για διάστημα έως 4 επιπλέον μηνών, μετά από αίτηση του οφειλέτη και εφόσον την κάνει δεκτή το μονομελές πρωτοδικείο της έδρας του. Επίσης, σε περίπτωση κατάθεσης της σύμβασης αναδιάρθρωσης των οφειλών προς επικύρωση στο αρμόδιο δικαστήριο και μέχρι την έκδοση απόφασης αναστέλλονται τα μέτρα αναγκαστικής εκτέλεσης κατά του οφειλέτη.

Πώς εγκρίνεται η τελική συμφωνία αναδιάρθρωσης;

Απαιτείται συμφωνία του οφειλέτη και της πλειοψηφίας των 3/5 των συμμετεχόντων πιστωτών, στους οποίους συμπεριλαμβάνονται τα 2/5 των συμμετεχόντων πιστωτών με υποθήκη, προσημείωση, ενέχυρο ή άλλο προνόμιο.

Τι μπορεί να αφαιρεθεί από την οφειλή;

Από τις απαιτήσεις των πιστωτών μπορεί να αφαιρεθούν:

α. Το σύνολο των τόκων υπερημερίας των πιστωτών του ιδιωτικού τομέα. β. ποσοστό 95% των απαιτήσεων του δημοσίου από πρόστιμα που έχουν επιβληθεί από τη φορολογική διοίκηση και ποσοστό 85% των απαιτήσεων του δημοσίου και των φορέων κοινωνικής ασφάλισης από προσαυξήσεις ή τόκους εκπρόθεσμης καταβολής.

Τι ισχύει για τις οφειλές έναντι του δημοσίου;

Η αποπληρωμή οφειλών προς το δημόσιο δεν μπορεί να συμφωνηθεί σε περισσότερες από 120 δόσεις. Επίσης, η τμηματική αποπληρωμή οφειλών προς το δημόσιο δεν μπορεί να συμφωνηθεί σε ποσό μηνιαίας δόσης μικρότερης των 50 ευρώ. Τέλος, δεν μπορεί να προβλεφθεί περίοδος χάριτος για την αποπληρωμή οφειλών προς το δημόσιο ούτε και η ικανοποίηση απαιτήσεών του με άλλα ανταλλάγματα αντί χρηματικού ποσού.

Είναι απαραίτητη η τελική προσφυγή στο δικαστήριο;

Η κατάθεση της απόφασης στο πολυμελές πρωτοδικείο δεν είναι απαραίτητη. Ωστόσο, αν η συμφωνία επικυρωθεί δικαστικώς, η απόφαση αποτελεί εκτελεστό τίτλο και δεσμεύει το σύνολο των πιστωτών, ακόμα και αυτών που δεν είχαν συμμετάσχει στη διαπραγμάτευση ή δεν είχαν υπογράψει την τελική σύμβαση.

Τι θα συμβεί αν δεν τηρηθεί η συμφωνία;

Αν ο οφειλέτης δεν καταβάλει οποιοδήποτε ποσό σε πιστωτή σύμφωνα με τη σύμβαση αναδιάρθρωσης για διάστημα μεγαλύτερο των 90 ημερών, ο πιστωτής δικαιούται να ζητήσει από το δικαστήριο την ακύρωση της συμφωνίας ως προς όλους.

Πρόκειται τελικά για διαμεσολάβηση;

Η διαδικασία γενικά, αν και είχε διαφημιστεί ως διαμεσολάβηση, δεν είναι τέτοια. Στη διαμεσολάβηση ορίζεται ένα τρίτο πρόσωπο, που διευκολύνει τις διαπραγματεύσεις των μερών μέσω μίας ή και παραπάνω συναντήσεων. Στην περίπτωση του Νόμου 4469 η επικοινωνία των εμπλεκομένων γίνεται ηλεκτρονικά μέσω της πλατφόρμας. Διά ζώσης συναντήσεις μπορεί να γίνουν έπειτα από αίτημα πιστωτών που εκπροσωπούν τουλάχιστον το 1/3 του συνόλου των απαιτήσεων. Δυστυχώς ήταν πολλοί, εκπαιδευμένοι διαμεσολαβητές και μη, που έσπευσαν, προτού καν ψηφιστεί ο εν λόγω νόμος, να συμμετάσχουν σε εκπαιδευτικά προγράμματα που στήθηκαν με τον τίτλο “τραπεζική διαμεσολάβηση”, με την ελπίδα προφανώς να αποκτήσουν προβάδισμα και να εκπονήσουν διαμεσολαβήσεις στο πλαίσιο της εξωδικαστικής διευθέτησης, μάταια όμως, διότι τελικά το νομοσχέδιο προβλέπει για τους διαμεσολαβητές το ρόλο του συντονιστή (και μάλιστα για περιορισμένο αριθμό προσώπων, που θα κληρωθούν), χωρίς να ομοιάζει η όλη διαδικασία εντέλει με τη διαμεσολάβηση.

Σύντομη κριτική

Αναμένονται οι εγκύκλιοι του υπουργείου για να οριστικοποιηθεί το τοπίο. Σε κάθε περίπτωση θα υπάρξει έντονο ενδιαφέρον από τον επιχειρηματικό κόσμο, μιας και λόγω του χαμηλού ορίου των οφειλών ουσιαστικά εμπίπτει στο νόμο τεράστιος αριθμός οφειλών-οφειλετών. Το προαπαιτούμενο της μίας κερδοφόρας χρήσης κινείται μέσα στο πλαίσιο του πνεύματος του νομοθέτη να βοηθήσει τις εταιρείες που μπορούν πράγματι να επιβιώσουν. Δεδομένου δε ότι οι αιτήσεις θα γίνονται δεκτές μέχρι τα τέλη του 2018, μπορούν οι επιχειρηματίες να βάλουν τα δυνατά τους και να παρουσιάσουν κέρδη το τρέχον έτος. Είναι έντονη η απουσία κάποιων κινήτρων προς τους πιστωτές, προκειμένου να συμμετάσχουν. Ωστόσο, υπάρχει η πεποίθηση στην αγορά ότι ειδικά οι τράπεζες προτίθενται να κινητοποιηθούν. Απομένει να επαληθευτούν οι ελπίδες. Σημαντική παράμετρος για την επιτυχία του θεσμού είναι ο προβλεπόμενος υπολογισμός ρευστοποίησης της περιουσίας του οφειλέτη, δεδομένου ότι υπάρχει μια σχετικότητα αυτήν τη στιγμή στην αγορά, με σημαντικό αριθμό βεβαρημένων ακινήτων, χωρίς το ανάλογο αγοραστικό ενδιαφέρον και χωρίς παγιωμένες τιμές. Επίσης, η πρόβλεψη για δικαστική επικύρωση της τελικής απόφασης υπάρχει ο φόβος ότι θα καταλήξει σε σημαντικό αριθμό δικαστικών υποθέσεων, που θα στοιβαχτούν στα πολύπαθα δικαστήρια, γεγονός που μπορεί να γεννήσει περαιτέρω καθυστερήσεις, σε μία διαδικασία που θα έπρεπε να χαρακτηρίζεται από ταχύτητα και ευελιξία. Τέλος, ο ρόλος του συντονιστή θα μπορούσε να ήταν πιο ενεργός στην όλη διαδικασία και να προσομοιάζει περισσότερο με διαμεσολάβηση, κάτι που ο νόμος δεν προέβλεψε. Ωστόσο οι εκπαιδευμένοι διαμεσολαβητές, που θα έχουν το ρόλο του συντονιστή, είναι τα πλέον κατάλληλά πρόσωπα για τη συγκεκριμένη αποστολή. Κλείνουμε με την ελπίδα το νέο αυτό εργαλείο να συντελέσει στο ξεκαθάρισμα του επιχειρηματικού τοπίου, στην εξυγίανση των τραπεζικών χαρτοφυλακίων και στη σηματοδότηση ενός νέου ξεκινήματος για τη χειμαζόμενη ελληνική οικονομία και ιδίως για τον ιδιωτικό τομέα, που δοκιμάζει τις αντοχές του.

Δημοσιεύτηκε στη «Μακεδονία της Κυριακής» που κυκλοφόρησε το Σάββατο 3 Ιουνίου 2017